Văn Thiên Tường là một bài bản thuộc hệ thống 20 bản tổ của hệ thống bài bản cải lương tài tử Nam Bộ, bài bản này thuộc hơi ai oán và được xếp vào thể loại Oán phụ (Oán biến thể) gồm 4 bài: Văn Thiên Tường, Bình Sa Lạc Nhạn, Thanh Dạ Đề Quyên và Xuân Nữ.
Nguồn gốc:
Văn Thiên Tường được cho là ra đời từ thế kỷ XIX - 19, do ông Trần Quang Thọ (ông cố của giáo sư tiến sĩ Trần Văn Khê), một nhạc công của triều đình Huế, vô cư ngụ tại đất Vĩnh Kim - Mỹ Tho.
Do thấy ông Thủ Khoa Huân bị Tây xử tử tại chợ Thân Trong, Mỹ Tho, ông Thọ cảm thấy hoàn cảnh nhà yêu nước Thủ Khoa Huân (Nguyễn Hữu Huân) nổi lên chống giặc Pháp xâm lăng (trào vua Tự Đức), giống với hoàn cảnh của ông Văn Thiên Tường, một vị quan tiến sĩ trào Nam Tống (Trung Quốc), chống giặc Nguyên xâm lăng. Cả hai cuộc kháng chiến đều bị thất bại. Hai ông đều bị giặc bắt, bị tù đày và đến khi bị xử tử nhưng vẫn hiên ngang giữ tròn khí tiết.
Ông Trần Quang Thọ mới mượn cái tên của ông Văn Thiên Tường để tránh đi tai mắt của nhà cầm quyền thực dân Pháp mà đặt lời ca ngợi vị anh hùng dân tộc Thủ Khoa Huân của nước ta.
Tính chất:
Cũng giống như tính chất chung của các bài bản hơi ai oán, Văn Thiên Tường mang tính trần thuật, thổ lộ tâm tình, buồn ảo não và bi thương.
Ứng dụng:
Với tính chất buồn thảm và bi thương, Văn Thiên Tường được ứng dụng rất nhiều trong các tuồng cải lương, các bài vọng cổ thiên hướng bi ai. Có thể dễ nhận thấy Văn Thiên Tường xuất hiện trong một số trích đoạn nổi tiếng như: Đêm Lạnh Chùa Hoang, Tâm Sự Mai Đình (Hàn Mặc Tử).
Cấu trúc:
Vẫn đang có nhiều bàn cãi về cấu trúc của Văn Thiên Tường, nhưng về cơ bản Văn Thiên Tường gồm có 42 câu chia làm 3 lớp chính:
Lớp 1 (lớp nhứt, lớp đầu): Gồm 15 câu (từ câu 1 đến câu 15)
Lớp 2 (lớp nhì): Giống hoàn toàn lớp 1 (từ câu 16 đến câu 30)
Lớp 3: Gồm 12 câu. (từ câu 31 đến câu 42)
Trong 3 lớp chính, mỗi lớp sẽ bao gồm 2 lớp phụ là Lớp Dựng & Lớp Xế Xảng.
Vì thế, khi nghe đến bài bản Lớp Dựng hoặc là Lớp Xế Xảng thì ta mặc định hiểu nó là Văn Thiên Tường.
Lý giải cho việc lớp 1 và lớp 2 của Văn Thiên Tường giống hoàn toàn là lớp đầu nói về Văn Thiên Tường, một vị quan thời Nam Tống (Trung Quốc ) và lớp thứ hai nói về anh hùng Thủ Khoa Huân của chúng ta. Hai lớp giống nhau cũng như hai người giống nhau ở khí tiết anh hùng, dù bị giặc bắt, vẫn hiên ngang anh dũng hy sinh, quyết không khuất phục.
Đang cập nhật bản ký âm của bài bản Văn Thiên Tường
Bảo Xuyên ơi! Đêm nay giữa canh trường cô liêu. Ta gối đầu trên đá thèm giấc mơ yêu. Nếu biết ngày nay phải nát ruột chia xa thì xưa kia đừng bao giờ mình gặp gỡ. Chén rượu ngày xưa không ngọt ngào tình nghĩa thì chung rượu ngày nay đâu cay đắng nỗi thương sầu.
Anh Trí ơi kể từ nay anh không còn sợ cô... đơn. Bên anh, em trọn đời săn sóc đau thương. Buồn vui năm tháng, anh sẽ tìm thấy ở bên em. Anh sẽ về lại Quy Nhơn mà làm thơ ca tụng trăng vàng.
Lan ơi kẻ ở người đi làm sao lòng không vương vấn. Chốn đô thành đầy xa hoa cám dỗ nhưng đâu dễ làm mờ mắt chàng trai quê mùa chất phác đã có...
Mẹ ơi lắng tiếng mưa đêm con nhớ mẹ nhiều thêm bao nỗi niềm luôn khắc khoải. Ngày tiễn con đi tìm tương lai nơi xứ lạ nước mắt tuông rơi lời từ tạ giấu trong… lòng.
Lan ơi tôi là một thằng ngu đã nhận nhầm vai diễn. Nên khi vỡ kịch trớ trêu chưa hạ màn kết thúc mà sắp đuối sức khan hơi trời ơi tôi muốn tháo cỡi
Văng vẳng xa đưa tiếng ai hát giữa trưa bài tình quê gợi thương gợi nhớ. Về thăm lại chốn cũ vườn xưa thì hỡi ơi nội tôi nay đã
Hiếu ơi tôi tìm đến hiếu như khách yêu hoa nhớ khóm phong lan xưa lần về ngỏ trúc như cánh én nhớ mùa xuân quay về xứ cũ, thì cũng như tôi tìm đến cô
Em là người vợ mà anh hết dạ yêu thương. Chưa lần lớn tiếng, hay nặng nhẹ vì em... Tôi đâu dám trách chi ai bởi số mình nghèo nên đành chấp nhận.
Chỉ có mấy câu thôi, má dặn tới nhắc lui, năm hồi bảy lượt. Con nhớ má má ơi, má đừng làm con khóc má hãy vui lên cho con được an... lòng!
Luyến lưu chi, những yêu thương từ đây lỡ làng. Dù cho anh còn yêu em say đắm trong tim. Anh còn biết gọi tên ai giữa đêm tàn sương lạnh, biết gọi tên ai khi chiều quang mây tạnh, biết nhớ thương ai trong hiu quạnh tâm hồn.
